VERGİ İNCELEMESİ VE MÜKELLEF HAKLARI
Vergi İncelemesi Nedir:
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 134. Maddesi “ (2365 sayılı Kanunun 22'nci maddesiyle değişen fıkra) Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.
İncelemeye yetkili olanlar tarafından lüzum görüldüğü takdirde inceleme, işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin fiili envanterinin yapılmasına ve beyannamelerde gösterilmesi gereken unsurların tetkikine de teşmil edilebilir. Fiili envanterin yapılmasının gerektirdiği ve incelemeyi yapan tarafından tasdik edilen giderler Hazinece mükellefe ödenir.” Şeklinde hüküm altına alınmıştır.
Ülkemizde vergilendirme sisteminde beyan esası geçerli olduğundan, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak ve tespit etmek maliye idaresinin görev ve yetkileri arasındadır. Bu denetimi vergi denetim elemanları vasıtasıyla ve birtakım süreçler neticesinde gerçekleştirir.
Vergi İncelemesini Kimler Yapar, Kimler İncelemeye Tabidir:
Vergi incelemesine yetkili olanlar Vergi Usul Kanununun 135. Maddesinde düzenlenmiş olup; Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır.
Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir. Şeklindedir.
Buna göre vergi incelemesi;
Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları,
Defterdarlar,
Vergi Dairesi Başkanları,
Vergi Dairesi Müdürleri ile
Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar
tarafından yapılır. Bunlar dışında hiç kimsenin vergi inceleme yetkisi bulunmamaktadır.
Vergi İncelemesi Sırasında Mükellef Hakları Nelerdir:
Gerek vergi kanunlarıyla gerekse Tebliğ ve Yönetmeliklerle vergi incelemesi sırasında mükelleflere birtakım haklar verilmiştir. Bunlar özet olarak aşağıdaki gibidir;
1. Her mükellef vergi inceleme elemanının kimliğini görme hakkına sahiptir. Mükellefler isterlerse inceleme başlamadan önce inceleme elemanının kimliğini görmek isteyebilir.
2. İnceleme konusu ve kapsamını öğrenme hakkı: Vergi Usul Kanunu 140. Maddesine göre mükellef, inceleme elemanından incelemeye başlanmadan önce incelemenin konusu hakkında açıklama isteyebilir.
3. Defter ve belgeleri ibraz etmek için ek süre isteme hakkı: Mükellef zor durumda kalması nedeniyle defter ve belgelerini istenen sürede ibraz edemeyecek durumda ise ek süre verilmesini isteme hakkına sahiptir.
4. İncelemenin her safhasında bilgi alabilme hakkı: Mükellef, incelemenin her safhasında inceleme süreci hakkında inceleme elemanından bilgi isteyebilir.
5. İnceleme sırasında müşavir ve avukat bulundurma hakkı: Vergi incelemesi sırasındaki görüşmelerde mükellef SMMM, YMM veya avukatların kendisi ile birlikte incelemeye katılmasını isteyebilir.
6. Vergi inceleme tutanaklarına itiraz ve görüşlerinin yazılmasını isteme hakkı: Mükellefler itiraz ettikleri hususların vergi inceleme tutanaklarına yazılması ve kaydedilmesini isteyebilir.
7. Kayıtların işlenmesi için ek süre isteme hakkı: Mükellef VUK 146 maddeye göre arama sonucunda el konulan defter ve belgelere zamanında yapılamayan kayıtlarını, defter ve belgelerin geri verilmesinden sonra 1 (bir) aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içinde yapabilir.
8. İlgililerin tutanağın içerdiği hususlardan haberdar olma hakkı: Mükellef veya ilgililer haklarında düzenlenen tutanağı okuma, içerdiği hususların doğruluğu, defter kayıtlarına ve belge ile ifadelere uygunluğunu anladıktan imzalama hakkına sahiptir.
9. Tutanak Taslağını İsteme Hakkı: Mükelleflerin, haklarında düzenlenen tutanakları imzalamadan iki gün önce tutanak taslaklarını vergi inceleme elemanlarından isteme hakkı vardır.
10.Mükellefler Vergi Denetim Kurulunun web sayfasından online olarak incelemenin hangi aşamada olduğunu sorgulayabilirler.
11. Tutanaktan bir nüsha alma hakkı: Mükellef, tutanaktan bir nüsha almaya ve varsa itirazlarının bu tutanağa işlenmesini isteme hakkına sahiptir.
12. Mükellefin rapor değerlendirme komisyonunca dinlenmesini isteme hakkı: Mükellefler haklarında düzenlenen raporla ilgili olarak rapor değerlendirme komisyonları tarafından dinlenmek üzere vergi inceleme tutanaklarına kaydettirebilirler.
13. Müracaat ve şikayet hakkı: Mükellefler, vergi incelemeleri hakkındaki yönetmeliğin 41. Maddesine göre, inceleme elemanının mesleğin saygınlığı ve güven duygusunu sarsacak davranışlarda bulunduğu takdirde ilgili birimlere şikayette bulunabilirler.
Mahmut Bülent YILDIRIM
Yeminli Mali Müşavir
B&D
E. Vergi Müfettişi